Bản tin 23h của VTV1 về Lễ khai trương Bảo tàng Nguyễn Văn Huyên (từ phút thứ 10:43)
Email: museum(at)nguyenvanhuyen.org.vn
W: www.nguyenvanhuyen.org.vn
Bộ trưởng Giáo dục - Đào tạo Phạm Vũ Luận thăm quan các hiện vật tại bảo tàng Nguyễn Văn Huyên - Ảnh: Thu Hường
|
Bộ trưởng Phạm Vũ Luận trao tặng tư liệu cho con, cháu GS Nguyễn Văn Huyên |
10/11/2014 | |
Hai anh em TS Nguyễn Văn Huyên,
Nguyễn Văn Hưởng thờ trẻ du học tại Pháp
1. TS.
Nguyễn Văn Huy bảo ông không có ý định làm lễ khai trương bảo tàng. Ý
tưởng thành lập một bảo tàng riêng về gia đình, nhất là mong muốn giúp
cho thế hệ con cháu sau này hiểu về cha mẹ của ông, đã được ấp ủ từ lâu
lắm rồi, nay mới trở thành hiện thực. Những người khách đầu tiên đến
thăm bảo tàng chính là những người trong họ tộc, bạn bè, con cháu trong
đại gia đình.
Có lẽ cái "chất” của một nhà nghiên
cứu về văn hóa dân tộc, những trăn trở về bản sắc Việt đã ngấm sâu và
được truyền từ người cha Nguyễn Văn Huyên sang người con trai duy nhất
Nguyễn Văn Huy trong gia đình. Tới Bảo tàng Nguyễn Văn Huyên, nghe những
người con kể câu chuyện về cuộc đời cha mẹ mình, ta sẽ hiểu thêm rằng
tại sao TS Nguyễn Văn Huy- nguyên giám đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam
đã thành công đến thế khi tạo dựng được thương hiệu Bảo tàng Dân tộc
học Việt Nam ở cả trong và ngoài nước.
Bảo tàng Nguyễn Văn Huyên là một câu
chuyện lớn về cuộc đời cụ và vợ - cụ bà Vi Kim Ngọc do con cái kể theo
dòng trình tự thời gian. Kết cấu trưng bày tại đây vừa dung dị, gần gũi
nhưng cũng thật đặc biệt. Tầng 1: Giới thiệu nền tảng của gia đình, dòng
họ; tầng 2: trưng bày Tuổi trẻ của bố mẹ; tầng 3 là câu chuyện: Bố
chúng tôi, một nhà bác học; tầng 4: Bố chúng tôi, một người hành động.
Ngoài ra, còn có tầng thượng mà khi đứng đó, sẽ cho cái nhìn toàn cảnh
không gian làng quê Lai Xá…
Người xem sẽ gặp ở đây nhiều tư liệu,
hình ảnh, hiện vật, hồi ký… mà gia đình kỳ công lưu giữ của nhiều nhân
chứng về cuộc đời và sự nghiệp giáo dục của cố Bộ trưởng Nguyễn Văn
Huyên. Nhiều người đã biết, cụ là Bộ trưởng Giáo dục gần 30 năm, từ năm
1946 – 1975, xuyên suốt qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ.
Mấy chục năm liền, vị bộ trưởng ấy đã đóng góp không ngừng nghỉ để lãnh
đạo tổ chức nền giáo dục mới trên nền tảng của tinh thần dân tộc, khoa
học và đại chúng. Nhưng từ những câu chuyện kể ở bảo tàng này, người xem
có cơ hội tìm hiểu về những đóng góp của cụ trong quá trình gìn giữ bản
sắc văn hóa của người Việt.
2. Câu
chuyện hôn nhân của TS Nguyễn Văn Huyên với vợ- cụ Vi Kim Ngọc cũng
gợi nhắc cho người xem sự chuyển mình đáng nhớ của một xã hội những năm
đầu thế kỷ XX. Trong phần trưng bày về Tuổi trẻ của bố mẹ có đoạn giới
thiệu: Bố mẹ cưới nhau năm 1936- một đám cưới của tầng lớp thượng lưu.
Thời bấy giờ hôn nhân dựa trên tình yêu chưa phổ biến. Để có được tình
yêu của mình, mẹ- một thiếu nữ 16 tuổi đã dám đấu tranh với cha mình để
hủy hôn ước mà bố mẹ đã hứa với một gia đình "môn đăng hộ đối” khi bà
mới tròn 13 tuổi. Rồi mẹ gặp bố qua sự giới thiệu của một người bạn cũng
là một trí thức Tây học.
Ngày ấy, cưới xin là một sự kiện xã
hội. Câu chuyện từ chối hôn nhân do gia đình sắp đặt của cụ bà Vi Kim
Ngọc minh chứng cho một xã hội đang vận động vào những năm 30 của thế kỷ
XX, khi các "làn gió mới” phương Tây đã thấm vào Việt Nam, nhất là
trong lĩnh vực hôn nhân. Vì thế, hôn nhân của 2 cụ ghi dấu một sự chuyển
đổi quan trọng của xã hội, từ quan niệm "cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy” –
sang tự do yêu đương.
Sự chuyển dịch quan niệm về vấn đề hôn
nhân và gia đình thời bấy giờ cũng được chỉ ra cho người xem thấy rõ.
Rằng ở thời kỳ trước đó, nếu như đàn ông là phải "năm thê bảy thiếp”
thì tới thời kỳ của TS Nguyễn Văn Huyên những quan niệm này đã bị gỡ
bỏ.
3. Theo
TS Nguyễn Văn Huy, việc hoàn thiện Bảo tàng Nguyễn Văn Huyên vào năm
2014 rất có ý nghĩa với gia đình. Bởi năm nay cũng là cái mốc đánh dấu
tròn 80 năm cụ bước chân vào lĩnh vực nghiên cứu khoa học (1934- 2014).
Hơn thế, những ngày này, cả nước đang hướng tới kỷ niệm Ngày nhà giáo
Việt Nam, với các con cháu trong gia đình, dòng họ, cụ Nguyễn Văn Huyên
không chỉ là một người cha, người ông mà còn là một người thầy vĩ đại,
một tấm gương để hậu thế tự hào. Gửi gắm tất cả tâm huyết vào Bảo tàng
Nguyễn Văn Huyên, vợ chồng TS Nguyễn Văn Huy và các anh chị em, con cháu
mong muốn gửi tới cụ lời tri ân sâu sắc nhất.
|
Gia đình cố Bộ trưởng Nguyễn Văn Huyên. |
Ông Nguyễn Văn Huyên và bà Vi Kim Ngọc, năm 1935. |
(30/03/2014) |
Nói về Giáo sư, cố Bộ trưởng Nguyễn Văn
Huyên, PGS.TS Nguyễn Văn Huy bảo rằng bài học lớn nhất ông nhận được từ
người cha và đã thực hiện trong cuộc đời làm khoa học của mình là trí
thức phải gắn với thực tiễn, không phải là làm khoa học trên sách vở.
|
Dù mái đầu đã bạc trắng, PGS. Nguyễn Văn Huy
vẫn "trên từng cây số” đến với bà con
Khi chúng tôi đặt vấn đề với PGS. Nguyễn Văn Huy về
câu chuyện của trí thức thời đại ngày nay, ông nói ngay không chần chừ:
"Người trí thức ở thời kỳ nào, nếu muốn có đóng góp đều phải bám vào
thực tiễn một cách sâu sắc với mục tiêu rất rõ ràng. Thực tiễn giúp cho
người trí thức bay cao, bay xa, có những phát hiện và làm được việc có
ích cho xã hội. Cũng chỉ có thực tiễn mới giúp cho người trí thức có
những đóng góp tốt nhất, tình cảm tốt nhất đối với con người, xã hội
đương thời. Tình cảm đó chính là tình yêu quê hương đất nước”.
"Bộ trưởng ngồi xổm dự giờ”
GS. Nguyễn Văn Huyên, Bộ trưởng Bộ Giáo dục lâu
nhất của Việt Nam là một minh chứng điển hình của người trí thức bám sát
thực tiễn. Trong gần 30 năm làm Bộ trưởng, dù là trải qua 2 cuộc kháng
chiến gian khổ và ác liệt nhất, GS. Nguyễn Văn Huyên luôn đều đặn đến
các Sở, Ty giáo dục không chỉ ở đồng bằng mà còn lên miền núi, xuống tận
các trường học dự giờ giảng của các thầy cô giáo… Ông là vị bộ trưởng
đầu tiên lên vùng Bảo Lạc (Cao Bằng) những năm 60.
Một câu chuyện thú vị về tiết dự giờ của GS. Nguyễn
Văn Huyên diễn ra tại trường Mẫu giáo-Vỡ lòng xã Phù Đổng, huyện Gia
Lâm (Hà Nội) (nay là trường Mầm non) vào cuối những năm 60 mà các thầy
cô giáo ở đây luôn nhắc đến. Ông trực tiếp xuống thẳng lớp học để dự
giờ, cô giáo và học sinh, ngay cả ban giám hiệu nhà trường cũng không
được báo trước. Cô cứ dạy, trò cứ học, còn Bộ trưởng (mãi sau này cả lớp
mới biết) và 3,4 cán bộ đi cùng ngồi xổm ngay ở cửa ra vào của lớp học
để theo dõi tiết học…
"Nhìn lại cuộc đời cha tôi, tôi cho rằng những gì
cụ làm được đều bắt nguồn từ việc nắm được bài học thực tiễn. Trí thức
thời xưa cần và họ đã bám sát thực tiễn như thế nào thì với trí thức
ngày nay, vai trò của thực tiễn cũng quan trọng như thế”, PGS. Nguyễn
Văn Huy bày tỏ.
Là một nhà dân tộc học, PGS. Nguyễn Văn Huy cũng
giống như cha mình chưa bao giờ là một nhà "dân tộc học ghế bành” (Một
thuật ngữ chỉ những người không đi điền dã, chỉ ngồi nhà đọc tài liệu).
Ông luôn đề cao vấn đề đi điền dã để hiểu và nắm bắt thực tiễn. Không
chỉ trong những năm tháng tuổi trẻ sôi nổi, mà giờ đây khi mái đầu đã
bạc trắng bạn bè vẫn thấy ông "trên từng cây số” khi thì trên một bản
vùng cao, lúc thì ở một vùng biên cương của Tổ quốc…
"Con đường Hạnh phúc năm 1972 tôi đi thì từ năm
1964, 1965, cha tôi đã đặt chân đến. Ngày ấy, đi ô tô từ thị xã Hà Giang
tới Đồng Văn, Mèo Vạc cũng phải mất 3 ngày. Rồi lại ba lô đi bộ đến các
bản làng xa xôi. Chúng tôi đã ăn cùng, ở cùng với bà con dân bản hàng
tháng trời. Trong ba lô của chúng tôi luôn mang theo từ võng đến gạo,
đến lương khô. Khí hậu khắc nghiệt, lạnh buốt, bệnh sốt rét,… Tất cả
những khó khăn ấy khó mà kể hết. Nhưng điều quan trọng và hạnh phúc ở
mỗi chuyến đi ấy đã giúp tôi tiếp cận với cuộc sống, giúp nhận biết,
phát hiện được những tri thức, kinh nghiệm mà người dân đã tích lũy từ
bao đời rất cần cho lĩnh vực nghiên cứu của mình. Mỗi chuyến đi thực tế
ấy giúp xây dựng tình cảm với những con người mình tiếp xúc và lớn hơn
là tình yêu đất nước”, PGS. Nguyễn Văn Huy nhớ lại.
Đi… với sự nung nấu
PGS. Nguyễn Văn Huy đã từng đến nhiều bảo tàng nước
ngoài ở Pháp, Hà Lan, Đức, Mỹ, Nhật Bản… Với tâm niệm mỗi chuyến đi
chính là cơ hội để nạp năng lượng, tri thức nên ông đã tranh thủ đến
mức tối đa. Hàng ngàn bức ảnh, các ghi chép bằng giấy bút, các băng ghi
âm… được ông lưu giữ cẩn thận từ những năm 1990 đến nay là những tư liệu
vô giá có thể sử dụng mãi không những giúp cho công việc của mình mà
còn để truyền lại cho đồng nghiệp, cho thế hệ trẻ.
Hành trang ông mang theo trong mỗi chuyến công tác
không thể thiếu máy ảnh, sau này là máy quay phim nhỏ, rồi máy ghi âm.
Riêng những cuốn sổ và chiếc bút khi xưa nay đã được thay thế bằng chiếc
ipad. Ông bảo, công cụ này giúp mình làm nhanh, tiện lắm nhưng tinh
thần thì thời nào cũng thế. Phải luôn đặt câu hỏi đi để làm gì. Phải
mang lại cái gì đó cho xã hội, cho ngành của mình, cho đơn vị mình.
Nghĩa là phải có sự nung nấu về mục tiêu. Nếu không, những chuyến đi sẽ
trở nên lãng phí mà tính hiệu quả lại ít.
"Mỗi người đều có đôi mắt và một cái đầu. Vấn đề là
mối quan tâm của mình như thế nào. Mỗi chuyến đi thực tế có thể thu
lượm được những tri thức hữu ích tuy chưa sử dụng ngay. Nhưng với thời
gian tất cả những kinh nghiệm đó tích tụ dần lại, giúp chúng ta giải
quyết vấn đề cuộc sống đặt ra”, PGS. Nguyễn Văn Huy chia sẻ. "Tiếc là
bây giờ, khi việc đi lại trở nên dễ dàng hơn trước nhiều thì những
chuyến đi của các bạn trẻ lại có phần bàng bạc. Kể cả nhiều nhà dân tộc
học, nhà nhân học cùng lắm cũng chỉ điền dã trong vòng 1 tuần. Ít khi
người ta ngủ trong bản, ở với dân mà chủ yếu làm việc với chính quyền…
Đó là một thiệt thòi, vì ít ai hiểu buổi tối cuộc sống ở đó diễn ra thế
nào, những băn khoăn, trăn trở của họ ra sao. Nên nhiều nghiên cứu của
chúng ta vẫn chỉ "chuồn chuồn đạp nước”, thiếu sự sâu lắng và tình cảm
cũng hời hợt”.
"Nhà nước chúng ta bỏ ra rất nhiều tiền cho các
đoàn đi nghiên cứu, khảo sát nhưng kết quả của không ít các chuyến đi
đó, tôi biết hầu như không đáng bao nhiêu. Ngay trong lĩnh vực bảo tàng,
người ta tổ chức những chuyến đi ra nước ngoài. Họ đến thăm 1 bảo tàng
nhưng có người lại không muốn vào trong bảo tàng, chỉ ngồi ngoài chờ đi
siêu thị? Cũng có người làm chuyên môn họ quan tâm nhưng rồi người ta có
đưa được các kinh nghiệm học được ở bên ngoài về đến đơn vị hay không,
có áp dụng được hay không lại là vấn đề khác…”, PGS. Nguyễn Văn Huy trăn
trở.
Lam Nhi
|
Tháng 6-1955: ông Nguyễn Văn Huyên (hàng đầu, bên trái) trong đoàn đại biểu Chính phủ VN dự một cuộc tiếp tân tại Trung Quốc. Chủ tịch Hồ Chí Minh ngồi hàng ghế phía sau - Ảnh tư liệu |