Hội Giá ở làng Yên Sở

Nhân mấy hôm nữa là 10 tháng ba âm lịch (9/4/2014) khai mở Hội Giá ở làng Yên Sở, nơi thờ vị thành hoàng làng Lý Phục Man. Tôi lần giở lại cuốn sách cụ Nguyễn Văn Huyên viết về vị thần này, được công bố năm 1938, để đọc lại chuẩn bị đi dự hội.

Năm 1938 cụ Huyên đã dự hội này trong suốt 17 ngày.

76 năm đã qua đọc sách mà thấy như tươi mới. Ý tứ, tư tưởng nghiên cứu rất rõ ràng. Nhiều gợi mở từ đó đến nay chưa được tiếp nối. Thật đáng tiếc.

Lời cụ Nguyễn Văn Huyên:

"Từ một thời kỳ ngắn ngủi chỉ độ nửa thế kỷ (543-601 SCN) đã có đến 7 vị thần lớn xuất hiện (Lý Bí, Triệu Quang Phục, Lý Phật Tử, Nhã Lang, Lý Phục Man, Trương Hống, Trương Hát). Theo chỗ chúng tôi biết, thì khoảng 200 làng ở đồng bằng Bắc Kỳ hiện nay lập đình thờ các vị thần này và thờ kính rất sùng kính. Ngay dù ta chỉ đứng trên quan điểm dân tộc học, thì ta cũng nên nghiên cứu sự phát triển những truyền thuyết và những lệ thờ cúng này.

Chắc chắn việc Bộ Lễ của nhà Hậu Lê công bố tiểu sử các vị thần đã phần lớn làm cho các truyền thuyết trở thành đồng nhất. Nhưng cũng chắc chắn rằng các làng có cùng một thành hoàng đều đã không thấy diễn ra những phép lại giống như nhau.

Một điều sẽ bổ ích là tiến hành một cuộc điều tra rộng rãi trong phạm vi các vị thần của thời Tiền Lý này, là thời kỳ chìm trong bóng tối khó hiểu nhất trong lịch sử nước Việt Nam và, do đấy, là thời kỳ dễ làm chất liệu nhất cho những sáng tạo huyền thoại dân gian, thời kỳ đã lùi khá xa trong dĩ vãng để có đủ thời gian cho những triển khai rộng rãi trong ý thức của làng xã Việt Nam. Nên xem các vị thần này có được thờ đồng thời với những vị thần khác không, và việc xếp vào thờ chung như thế đã diễn ra như thế nào.

Việc nghiên cứu có hệ thống văn học truyền miệng, nghiên cứu văn bia và kiến trúc các đền của chừng 200 làng đó là cực kỳ quan trọng đối với lịch sử các tôn giáo của người Việt Nam cũng như lịch sử định cư ở châu thổ Bắc Kỳ"
(Góp phần nghiên cứu một vị thành hoàng Việt Nam: Lý Phục Man, trong: Góp phần nghiên cứu văn hóa Việt Nam, tr. 294-295).

Facebook đăng ngày 8 tháng 4 năm 2014