02/11/2014
Lễ Khai giảng trường Đại học
đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Bộ
trưởng Vũ Đình Hoè ngồi hàng đầu tiên, ở giữa
(Ảnh trong kho tư liệu của Pháp)
Bài tường thuật trên Báo Cứu Quốc (Đại Đoàn Kết ngày nay) xác định tính xác thực của bản lưu trữ
Bài Diễn văn được viết bằng bút chì
và được lưu giữ bản gốc tại Viện Viễn Đông Bác cổ của Pháp trong "Hồ sơ
Nguyễn Văn Huyên”. Một nhà nghiên cứu trẻ Việt Nam trong khi đi tìm tư
liệu để nghiên cứu về lớp trí thức Việt Nam của đầu thế kỷ 20, đã sưu
tầm được và chụp gửi về cho gia đình GS Nguyễn Văn Huyên. Bởi vậy mà khi
xuất bản cuốn hồi ký "Tiếp bước chân cha”, bà Nguyễn Kim Nữ Hạnh –
trưởng nữ của GS Nguyễn Văn Huyên đã đăng trọn vẹn được bài Diễn văn này
trong cuốn sách.
Lúc đó không có nhiều báo chí để đưa
tin về sự kiện này. Bởi vậy các nhà sử học chỉ tìm thấy một bản tin tóm
tắt trên báo Tiên Phong – cơ quan vận động văn hoá mới của Hội văn hoá
cứu quốc Việt Nam. Nhưng đặc biệt, buổi lễ đã được tường thuật chi tiết
trên báo Cứu Quốc (tiền thân của Đại Đoàn Kết ngày nay) – cơ quan tuyên
truyền của Tổng bộ Việt Minh. Đón trước sự kiện này, Cứu Quốc số ra ngày
15-11-1945 đưa tin trong mục "Các giới hoạt động”: "Lễ khai giảng
trường Việt Nam Đại học Hà Nội sẽ cử hành vào ngày 15-11-1945 hồi 9 giờ
sáng do cụ Hồ Chí Minh chủ tọa”. Số báo Cứu Quốc ra ngày hôm sau, ngày
16-11, có một bài tường thuật rất kỹ về lễ khai giảng này dưới đầu đề:
"Lễ khai giảng trường Đại họcMột ngạch Giáo sư mớiMột lớp Cao đẳng chính trị xã hội thay cho trường Đại học Luật khoaHai nguyên tắc mới của nền học Việt Nam”
Theo GS Phan Huy Lê, chính bài tường
thuật chi tiết trên báo Cứu Quốc với những trích đoạn bài Diễn văn của
GS Nguyễn Văn Huyên là cơ sở để các nhà sử học khẳng định bản thảo viết
tay đang lưu giữ tại Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp chính là bài diễn văn mà
GS. Nguyễn Văn Huyên đã phát biểu tại lễ khai giảng ngày 15-11-1945.
Bài tường thuật cũng cho biết rõ lễ khai giảng do Chủ tịch Hồ Chí Minh
chủ tọa, tham dự có "nhiều bậc nhân sĩ Trung, Nam, Bắc” và khách "ngoại
quốc”.
Có đủ nhân tài tham gia vào cuộc kiến thiết nền đại học mới
Theo báo cáo của Bộ trưởng Vũ Đình
Hoè tại phiên họp Hội đồng Chính phủ ngày 21-11-1945, năm học đầu tiên
tất cả các ban đại học có 1.149 sinh viên đăng ký chính thức và 270 sinh
viên dự thính, riêng ban Văn khoa có 253 sinh viên và ban Chính trị xã
hội có 529 sinh viên.
Còn trong bài diễn văn của GS Nguyễn
Văn Huyên, ông đã đề cập đến một hình thức tổ chức hoạt động văn minh
tương đương với các trường đại học hàng đầu thế giới hiện nay. "Muốn cho
công cuộc xây đắp đại học có một cơ sở vững vàng, chúng tôi đã được
phép Chính phủ cho lập một Hội đồng quản trị gồm các Giáo sư có kinh
nghiệm và những bậc có quan tâm tới đại học. Hội đồng ấy có nhiệm vụ là
tìm một phương sách thích hợp để mở mang nền đại học và để quản trị một
ngân sách tự trị giống như các quỹ tự trị ở các trường đại học các nước
tân tiến Âu - Mỹ. Quỹ này được Chính phủ trợ cấp hàng năm, và chúng tôi
mong rằng nhiều bậc hảo tâm trong nước sẽ giúp sức hoặc bằng tiền mặt,
hoặc bằng nhà cửa ruộng đất để nền đại học được phát triển nhanh chóng”.
Về đội ngũ giáo sư, nền đại học Việt
Nam sẽ "lập một ngạch mới vì nền tảng của Pháp thuộc để lại quá mỏng
yếu”. Tiêu chí lựa chọn giáo sư "căn cứ không những là chỉ về bằng cấp
mà cả về kinh nghiệm” và gồm "có những bậc đã từng chiến đấu cho đất
nước, có những vị nhiều kinh nghiệm trên đường đời, có những nhân sĩ đã
từng du học lâu năm ở ngoại bang”. Tóm lại, GS Nguyễn Văn Huyên khẳng
định: "có đủ nhân tài tham gia vào công cuộc kiến thiết: tân học có, cựu
học có, lão thành có, tuổi trẻ có”.
Giải thích vì sao lại bắt tay vào xây
đắp nền đại học giữa những ngày cực kỳ khó khăn, bài Diễn văn của GS
Nguyễn Văn Huyên gọi đó là "giờ phút nghiêm trọng của tiền đồ Tổ quốc”,
để tỏ cho thế giới biết đó là thành luỹ để trường kỳ kháng chiến phục
hồi lãnh thổ và giải phóng tinh thần cho dân tộc.
Những tư tưởng ấy gần 70 năm sau soi vào nền đại học Việt Nam, lại thấy những ngậm ngùi.
"Thưa Cụ Chủ tịch,
Thưa các ngài,
Thưa các bạn,
Tôi
rất lấy làm vui mừng và cảm động, được thấy cử hành ở đây buổi lễ long
trọng mở đầu một kỷ nguyên mới cho nền Đại học nước Việt Nam ta. Vậy
trước khi trình bày cùng các ngài những phương sách của trường Đại học,
tôi xin thay mặt toàn Ban Đại học cảm ơn Cụ Chủ tịch đã không quản thời
giờ vàng ngọc tới chủ tọa ngày lễ của chúng tôi. Tôi lại không quên cảm
tạ liệt quý vị đại diện cho các phái bộ cường quốc Đồng minh ở Hà Nội và
các anh em đồng bào các giới tới chứng minh lễ khai giảng đại học này.
Các
ngài tới đây làm tăng vẻ long trọng của một buổi lễ mà thường ra chỉ là
một buổi họp thân mật của các Giáo sư và các bạn sinh viên. Nhưng buổi
lễ hôm nay, anh em Giáo sư và sinh viên chúng tôi muốn là một dịp để tỏ
cho thế giới biết trong giờ phút nghiêm trọng của tiền đồ Tổ quốc này,
dân tộc Việt Nam ngoài công cuộc đấu tranh bằng xương máu trên chiến địa
cũng nỗ lực tham gia vào công cuộc tiến triển văn hóa của nhân loại.
Chúng
tôi muốn rằng nền đại học mới này là một lực lượng mạnh trong những lực
lượng chiến đấu của dân tộc Việt Nam. Chúng tôi muốn nó là một thành
lũy để trường kỳ kháng chiến phục hồi hoàn toàn lãnh thổ và giải phóng
tinh thần cho dân tộc, chúng tôi là một dân tộc văn hiến có ngoài nghìn
năm lịch sử độc lập và tự gây nên được một nền văn minh đặc sắc trên ven
bể Thái Bình Dương này”.
(Trích phần mở đầu bài Diễn văn
của GS Nguyễn Văn Huyên)
|
Nguyễn Đức Thành Vĩnh
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét