Lời phát biểu của ông Nguyễn Văn Huyên tại buổi lễ Khai giảng trường Đại học Quốc gia Việt Nam (15-11-1945)

Speech of Professor Nguyen Van Huyen at the opening ceremony of the Vietnam National University on November 15, 1945, just more than 2 months after the Declaration of Independence of the Democratic Republic of Vietnam on September 2, 1945.

Lễ khai giảng ngày 15/11/1945 tại giảng đường Đại học Quốc gia Việt Nam

70 năm đã trôi qua kể từ buổi lễ Khai giảng trường Đại học Quốc gia Việt Nam (15-11-1945). Để nhìn nhận lại sự kiện trọng đại này trong nền giáo dục Việt Nam và chào mừng ngày Hiến chương nhà giáo Việt Nam (20-11), Bảo tàng Nguyễn Văn Huyên xin trích đăng lại lời phát biểu của GS. Nguyễn Văn Huyên với tư cách là Tổng Giám đốc Đại học vụ, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, xác lập những nhiệm vụ và đường hướng phát triển nền đại học lúc bấy giờ.

"Thưa Cụ Chủ tịch,
Thưa các ngài,
Thưa các bạn,

Tôi rất lấy làm vui mừng và cảm động, được thấy cử hành ở đây buổi lễ long trọng mở đầu một kỷ nguyên mới cho nền Đại học nước Việt Nam ta.
(...)
Nhưng buổi lễ hôm nay anh em giáo sư và sinh viên chúng tôi muốn là một dịp để tỏ cho thế giới biết rằng trong giờ phút nghiêm trọng của tiền đồ Tổ quốc này, dân tộc Việt Nam, ngoài công cuộc đấu tranh bằng xương máu trên chiến địa cũng nỗ lực tham gia vào công cuộc tiến triển văn hóa của nhân loại. Chúng tôi muốn rằng nền đại học mới này là một lực lượng mạnh trong những lực lượng chiến đấu của dân tộc Việt Nam. Chúng tôi muốn nó là một thành lũy để trường kì kháng chiến, phục hồi hoàn toàn lãnh thổ và giải phóng tinh thần cho dân tộc chúng tôi là một dân tộc văn hiến có ngoài nghìn năm lịch sử độc lập và tự gây nên được một nền văn minh đặc sắc ven bể Thái Bình Dương này.
(...)
Và cũng vì tin tưởng rằng nền Đại học là một trong những nền tảng của công cuộc kiến thiết quốc gia, anh em chúng tôi cùng hội họp ở đây hôm nay, trước sự khuyến khích long trọng của liệt vị quý khách, chúng tôi cảm thấy cùng có một trách nhiệm luyện tập tinh thần cho một số khả quan đại chúng chọn ở một tầng lớp dân chúng, không kì là trai hay gái, là quý hay tiện, là giàu hay nghèo để giúp vào công cuộc xây dựng nền văn hóa mới cho nước Việt Nam. Chúng tôi cảm thấy cùng có trách nhiệm đào tạo một số đông những người có đủ đức tính và khả năng để lãnh đạo cho quần chúng, những bậc quân tử, nếu các ngài cho phép tôi dùng một chữ cổ, trong nghĩa cổ, của một nền văn minh Đông phương, những người vừa biết trau dồi về kiến thức để có thể tự biết phẩm bình mọi lực lượng văn minh, vừa biết xử sự về thực tế để có thể đem áp dụng ngay trong đời sống những điều hiểu biết của mình, để cùng anh chị em đồng bào các giới nêu cao ngọn quốc kì trong mọi cơn giông tố, và trong mọi cuộc hội họp quốc tế về văn hóa trên nền hòa bình, công lí, tự do, hạnh phúc, bác ái xán lạn của nhân loại mai sau.

Vì thế chúng tôi sẽ hành lễ khai giảng đại học này một cách giản dị và trang nghiêm để tất cả anh chị em hiểu rõ nhiệm vụ và cùng cố gắng."

(Lời phát biểu của ông Nguyễn Văn Huyên tại buổi lễ Khai giảng trường Đại học quốc gia Việt Nam, 15-11-1945; Hồ sơ lưu trữ của Trường Viễn đông bác cổ Pháp, hồ sơ Nguyễn Văn Huyên, cặp P14, bản thảo viết bút máy và bút chì, 10 trang)

Đăng lại trong Nguyễn Văn Huyên toàn tập - Văn hóa và Giáo dục Việt Nam, tập 3, NXB Giáo dục, Hà Nội, 2005.